Aan de tentoonstelling over het Marokkaans modernisme lagen veel overwegingen ten grondslag. Toch was de belangrijkste overweging om te laten zien dat het modernisme grenzeloos is, en alleen maar kan plaatsvinden wanneer de kunstenaar ten opzichte van eigen cultuur een grenzeloos standpunt inneemt: culturele artefacten van eigen land worden beschouwd als startpunt voor nieuwe verkenningen, niet als gefossileerd eindpunt van een onwrikbare traditie. Het Marokkaanse modernisme begon na de onafhankelijkheid in 1956, in een wereld die van cultuurmodernisme verstoken was. De aanwezige Akademies van Casablanca en Tetouan stonden nog met een half been in de negentiende eeuw. De enkele schilders opereerden in een orientalistisch handschrift of waren buitenstaanders met een eigen stijl die bekend kwam te staan als “naïef,” of “primitivistisch”. De Koude Oorlog bood jonge kunststudenten de kans om in het buitenland nieuwe inzichten op te doen. Onder andere Mohammed Melehi, Farid Belkahia, Ahmed Cherkaoui en vele anderen maakten gebruik van deze mogelijkheid om de vleugels uit te slaan. Kunstenaars als Jilali Gharbaoui en Chaïbia Talal vonden via vriendschap hun weg naar het Oude Continent.

Na verloop van tijd kwamen ze terug en wat ze meenamen was een beeldenbibliotheek opgebouwd tijdens de lange reizen. In de Europese hoofdsteden liep men galeries binnen, ontmoette kunstenaars en smeedde vriendschappen. Men vond ook een politieke grond voor de noodzakelijkheid van een Marokkaans modernisme: de nieuwe Akademie, onafhankelijk en nationaal, moest gedekoloniseerd worden teneinde een autonome school te worden. Het modernisme was vanaf het begin ook een politiek program. De Griekse beelden in de studiezalen van de Akademie werden naar achteren geschoven, Amazigh-aardewerk en sieraden werden naar binnen gedragen.

Al snel vonden ook schrijvers en dichters aansluiting bij deze weg, en er ontstonden rond het tijdschrift Souffles, onder redactie van Abdelaa Laabi, samenwerkingsverbanden die werkten aan een nieuwe taal voor een nieuw land dat een nieuw bewustzijn moest creeëren. Het modernisme was optimistisch en geloofde in zijn ideologische kracht om de burger op te voeden tot kritische deelnemer aan het nationale debat, ethisch en esthetisch. Deze idealen zouden onder druk van een nieuwe politieke realiteit in Marokko in de jaren zeventig onder druk raken. Kunstenaarsgroepen vielen uit elkaar of kwamen samen in nieuwe verbanden. Kunstenaars, gedwongen door beperkingen om hun werk te tonen, hun stem te laten horen, werden individualistischer; men raakte op drift en dat vertaalde zich in verkenningen in nieuwe kunstvormen. Dit proces is tot de dag van vandaag onderweg. Het modernisme is zijn optimistische glans kwijt, maar de urgente vragen die het stelde zijn nog altijd onderwerp van debat voor een nieuwe generatie, namelijk hoe de alledaagsheid van Marokko met haar verborgen geschiedenissen aan te wenden voor nieuwe vormen en nieuwe verhalen.

De tentoonstelling “Het andere verhaal: Kunst uit het Marokkaans modernisme” is van 15 april tot en met 18 september 2022 te zien in het Cobra Museum voor Moderne Kunst, Sandbergplein 1, Amstelveen.

Wil je de online talkshow ter gelegenheid van de opening van de tentoonstelling terugkijken? Klik hier.