Toen bekend werd dat ik een film wilde maken over een Syriëganger om zijn kant van het verhaal te belichten tegenover wat de media ons hier voorschotelen, ben ik op veel kritiek gestuit. Waarom wilde ik aandacht geven aan terroristen? Waarom zou ik hen willen begrijpen? Dat soort mensen mocht ik geen aandacht geven. Deze reacties maakten me vastberaden dat de film er moest komen. Ik wilde begrijpen waarom deze jongens zich geroepen voelen de wapens op te pakken in Syrië.

Als filmmaker kijk ik met andere ogen naar de wereld om mij heen; overal kan immers een mogelijk verhaal achter schuilen. Welk verhaal zit er achter “de” Syriëganger? Daar wilde ik meer over weten, omdat ik geloof dat er niet één waarheid is maar een verhaal altijd meerdere kanten heeft.

Ik herinner mij nog goed dat ik in de auto terug naar Amsterdam reed toen ik op de radio hoorde dat een vriendengroep uit Delft plotseling naar Syrië was vertrokken. Ik ben ook in een volkswijk van Delft opgegroeid. Mijn aandacht was getrokken; waarom voelden deze jongeren zich geroepen naar Syrië te gaan waar een vreselijke oorlog woedt? Onze paden hebben elkaar waarschijnlijk talloze keren gekruist. Waarom maken zij zo’n andere keuze in hun leven dan ik?

De jongeren die naar Syrië afreizen worden in de media veelal geschetst als schoolverlaters en kansloze jongeren die onderaan de maatschappelijke ladder bungelen. Maar is dat wel zo? Zijn het allemaal mislukkelingen? Om hier achter te komen besloot ik het verhaal van een Syriëstrijder in beeld te brengen, om erachter te komen wat zijn beweegredenen zijn, en om inzicht te krijgen in de mens achter de zogenaamde jihadstrijder. En of zij nu echt zo anders zijn dan ik.

De media en de overheid houden "risico"-families en jongeren met een arendsoog in de gaten. Iedereen wil een stukje van het verhaal vertellen. Soms vraag ik me af of ze wel echt willen begrijpen wat er gaande is, of dat ze zich meer laten leiden door het feit dat je punten kunt scoren als je woorden als jihad, terrorisme en Syrië laat vallen. Door de hype rondom Syriëgangers, waar ik natuurlijk ook enigszins deel van uitmaakte (we hadden immers nooit budget gekregen om deze film te maken als het onderwerp niet zo actueel was), kropen deze families en jongeren in hun schulp.

In Nederland wilde niemand met mij praten en al helemaal niet voor de camera. Jongeren lieten niks los over hun plannen want dan konden ze zich beter gelijk bij de politie melden. Er zat dus niet anders op dan zelf naar Syrië af te reizen. De jongens daar hebben hun keuze immers al gemaakt en worden niet meer zo nauwlettend door hun omgeving in de gaten gehouden.

En zo kwam ik bij de grens van Syrië terecht; het was een koude en donkere avond, en de stroom was al voor de derde keer uitgevallen. Mijn fixer en ik schuilden in een kleine telefoonwinkel bij een gaskachel en kaarsen. De eigenaar vroeg mij wat ik deed in deze uithoek.

Ik vertelde hem dat ik in contact wilde komen met salafistische strijders om inzicht te krijgen in hun beweegreden. De eigenaar pleegde een telefoontje en nog geen vijf minuten later stapte een jongen de winkel binnen. Mijn adem stokte; hij leek als twee druppels water op Osama Bin Laden. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die zoveel kracht en zekerheid uitstraalt; hij had een ongekende vastberadenheid in zijn blik. Hij had iets wat ik niet had: zekerheid over zijn bestemming in het leven.

Zijn uiterlijk voldeed aan ons stereotype beeld van een terrorist. Hij zei dat in het Westen bij jihadisme al snel aan terrorisme wordt gedacht, maar dat hij vecht tegen een dictator en tegen onrechtvaardigheid, en niet tegen onschuldige mensen. Hoewel ik geweld nooit een oplossing vind, merkte ik wel dat ik begreep dat een Syriër voor zijn land en rechten vecht. Deze jonge strijder bracht mij uiteindelijk in contact met de Nederlandse Syriëganger Abu Gharib.

Aan de grens met Syrië heb ik ervaren hoe het voelt om een minderheid te zijn. Daar was de meerderheid moslim en werd er niet raar omgekeken naar vrouwen in een niqaab of mannen met lange baarden. Ik kon me voorstellen dat moslimjongeren hier zichzelf konden zijn omdat ze onder gelijkgestemden zijn. Ze vonden hier saamhorigheid die ze in Nederland wellicht misten. Veel milities van de oppositie ontvangen hen als helden uit het Westen.

In Syrië is Abu Gharib een aanvoerder, een held die voor het onderdrukte volk opkomt en waardering krijgt voor zijn werk als strijder bij Jabhat al-Nusra. Bedenk wel dat ISIS destijds nog geen dominante factor was in Syrië. Later heeft het grootste deel van de bevolking en de milities van de oppostie zich tegen buitenlandse strijders gekeerd.

In mijn gesprekken met Abu Gharib realiseerde ik me maar al te goed dat ik tegenover een jongen zat met bloed aan zijn handen, die voorgoed heeft besloten Nederland te verlaten en houvast vindt in niets anders dan zijn geloof. In een tijd van eindeloze keuzes kiest hij ervoor als strijder voor God te leven en hoopt zo uiteindelijk in het eeuwige paradijs te komen.

Ik merkte dat hij zijn waarheid heeft en ik die van mij, en dat die ver van elkaar liggen. Ik heb geprobeerd me in zijn waarheid te verplaatsen. Omgekeerd deed hij niet zijn best zich in mij te verplaatsen. Zo liep de dialoog uiteindelijk vast.

Als maker van een film over jihadstrijders ben ik geïnteresseerd in de mens achter de jihadstrijder. Ik hoop dat de film een startpunt is voor discussie. Met die intentie ging ik in gesprek met de jongens en ik denk dat ik daarmee hun vertrouwen heb gewonnen en zij mij hun verhaal vertelden. In Abu Gharib zie ik een jongen die zoekt naar het juiste pad in het leven, die worstelt met dezelfde levensvragen als ik, maar wel een heel ander antwoord vindt dan ik.

De documentaire Paradijsbestormers (geproduceerd door KeyDocs) wordt vertoond op het Nederlands Film Festival 2014 in Utrecht.

Zondag 28 september om 21:30 uur in Louis Hartlooper Complex 3.
Dinsdag 30 september om 18:45 uur in Rembrandt 2.

Tickets kunnen besteld worden via de website van het Nederlands Film Festival.

De trailer van de film kan hier bekeken worden.