Tijdens de voorbereidingen voor mijn lezing over religieuze Turkse soaps voor de Türkologentag in München ontdekte ik iets heel interessants. In de populairste religieuze soap van het moment, Şefkat Tepe (Medeleven Heuvel), is een soort miniserie ingebouwd waarin de huidige machtsstrijd tussen Erdoğan en Gülen in beeld wordt gebracht.

Exportproduct

Jaarlijks worden er tussen de tachtig en honderd Turkse soaps geproduceerd. Turkije kent veel televisiezenders van allerlei gezindtes die dagelijks soaps (en herhalingen) uitzenden. Turkse soaps vormen de laatste jaren een belangrijk exportproduct naar de Arabische wereld, Rusland, Centraal-Azië, Afrika en de Balkan. Veel kijkers herkennen zich in de liberale mediterrane cultuur die deze soaps uitstralen. Ze laten zien hoe je met behoud van traditionele waarden een modern leven kunt leiden.

Samanyolu’s religieuze soaps

Samanyolu (Melkweg) is een Turkse televisiezender die onderdeel uitmaakt van het media-imperium van de Gülenbeweging, een Turkse islamitische beweging die een synthese tussen moderniteit en islam nastreeft. De leider van deze beweging, Fethullah Gülen, woont in zelfgekozen ballingschap in Amerika. Tot voor kort steunde Gülen de AKP-regering, maar sinds vorig jaar is deze vriendschap omgeslagen in vijandschap. De AKP-regering probeert nu de macht van de Gülenbeweging te breken door haar in een kwaad daglicht te stellen en door het werven van volgelingen te dwarsbomen. De regering neemt momenteel maatregelen om de onderwijsinstituten (dershane) van de Gülenbeweging te sluiten. Op deze dershane worden jongeren, in aanvulling op het vaak gebrekkige staatsonderwijs, voorbereid op de allesbepalende ingangstoetsen voor de universiteit. Onderwijs is een van de pijlers van de Gülenbeweging.

De beweging bezit een media-imperium, bestaande uit kranten (Zaman/"De Tijd" en het Engelstalige Today’s Zaman), een netflix-achtige website (Küre tv/globe tv) en de televisiezender Samanyolu. Op deze zender worden momenteel zes soap operas uitgezonden die populair zijn bij grote groepen kijkers - lang niet allemaal gelovige Turkse moslims. Dat is ook niet zo verwonderlijk, want ze onderscheiden zich nauwelijks van hun seculiere concurrenten; het zijn spannende series met veel actie, meeslepende liefdesverhalen, schurken en helden. Wat wel opvalt is dat de good guys overeenkomstig islamitische normen en waarden leven en in moeilijke situaties de hulp van God inroepen om hen bij te staan.

Een van deze series is Şefkat Tepe, die zich afspeelt in het Koerdische gebied in Zuidoost-Anatolië bij de Syrische grens. In het eerste seizoen draaide het verhaal om een speciale eenheid van het Turkse leger die de vrede in de regio moest herstellen. Dit gebied, en speciaal het dorpje waarop de serie zich concentreert, wordt voortdurend lastiggevallen door een cel van de Koerdische PKK die zich in de bergen ophoudt. De PKK (Partiya Karkerên Kurdistan/Arbeiderspartij van Koerdistan) is een van huis uit gewelddadige communistische beweging die al decennia voor een onafhankelijk Koerdistan op Turks grondgebied strijdt. De boodschap van deze serie is sterk nationalistisch: terwijl het Turkse leger uitsluitend moreel verantwoord handelt worden de leden van de PKK afgeschilderd als meedogenloze schurken en terroristen. In het nieuwe seizoen is de aandacht verplaatst naar Syrië. De Turkse regering doet momenteel immers een poging om vrede te sluiten met de PKK.

Miniserie Karar Kurulu (Beslissingsraad)

In Şefkat Tepe is de afgelopen maanden een miniserie geïncorporeerd, getiteld Karar Kurulu (Beslissingsraad) en bestaande uit 17 afleveringen, uitgezonden tussen 28 september 2013 en 18 januari 2014. Het gaat om scènes van telkens zo’n vijf tot tien minuten, waarin een groep aan de AKP-regering gerelateerde functionarissen (ministers? hoge ambtenaren?) bijeenkomt in een donkere vrijmetselarij-achtige kelder. Ze dragen opvallende zegelringen en er hangen baniers aan de wanden. In dit fictieve verhaal bereidt de AKP-regering acties voor om de Gülenbeweging (in de serie Camia genaamd) onschadelijk te maken. Hierbij worden de huidige ontwikkelingen op de voet gevolgd. Wanneer in de politiek de kwestie van het sluiten van de onderwijsinstituten speelt, blijkt dat de Raad deze politieke stap heeft voorbereid om de Gülenbeweging dwars te zitten. Aflevering 17, de laatste tot nu toe, eindigt met de conclusie dat de Raad zijn missie voltooid heeft: Turkije glijdt steeds meer af naar politieke chaos en de Gülenbeweging wordt steeds verder teruggedrongen. Daarom besluit de Raad dat het voorlopig niet nodig is om bijeen te komen. Wordt vervolgd...?

Soappower

Het is interessant om te zien dat soaps in Turkije kennelijk zo’n belangrijke rol in het leven van mensen spelen dat ook de politieke machtsstrijd tussen de AKP en de Gülenbeweging tot het genre is doorgedrongen. Televisieseries hebben zoveel overredingskracht dat een van de meest populaire series van dit moment gebruikt wordt om het standpunt van één van de politieke partijen, vermomd als fictie, aan de kijkers over te brengen.

Klik hier voor de laatste aflevering van Karar Kurulu op de website van Küre TV. Hier zijn ook de andere afleveringen te vinden.