“De gemiddelde Marokkaan is dat haram en halal gedoe meer dan zat”, citeerde de Volkskrant van 18 februari 2014. Aanleiding was de ophef in verband met de opening van een wijnbar in Rotterdam, door de Nederlands-Marokkaanse Elou Akhiat. De reacties daarop liepen uiteen van grimmige doodsbedreigingen tot vrolijke protestborrels: paginagrote krantenfoto’s van wijnbarbezoekers met grote, volle glazen wijn aan de mond.

Hier, zo was ook te lezen, was blijkbaar een “liberaal” deel van de gemeenschap opgestaan, dat het niet zo nauw neemt met halal versus haram. Daarmee is echter niet gezegd dat dit dé nieuwe ‘trend’ is onder moslims in Nederland. De discussie over een zogenaamd halal-keurmerk is springlevend. En lastig. Want wie bepaalt wat halal is?

De Nederlandse stichting Halal Voeding en Voedsel (HVV), volgens eigen zeggen “een onafhankelijke stichting die overheden, het bedrijfsleven, (non-profit-) organisaties, onderwijsinstellingen en (halalbewuste) consumenten voorlichting geeft over alles wat met (de regelgeving, productie, certificering en distributie van) halal voeding en voedsel te maken heeft”, probeert de hersenen te prikkelen met een Webpoll. De vraag luidt: ‘Wanneer accepteer je een broodje shoarma als halal?’ De mogelijke antwoorden:

1) Wanneer de verkoper zegt dat het halal is
2) Pas wanneer ik een halal-certificaat te zien krijg
3) Ik vertrouw shoarmatenten niet, dus ik eet niet buiten de deur
4) Wanneer het lekker smaakt, want haram kun je proeven.

Na het maken van mijn keuze wordt het ‘juiste’ antwoord helaas niet gepresenteerd. Gezien de doelstelling van de stichting (“het waarborgen van het fundamentele recht om halal te consumeren”) en haar pleidooi voor een halal-certificaat en een halal-standaard, heeft antwoord 2 de voorkeur. Maar, zo’n halal-standaard klinkt eenvoudiger dan het is.

Op haar website trekt HVV ten strijde tegen twee grote organisaties die zijn belast met certificering: de European Committee for Standardization (CEN) en het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN). In september 2013 richtte NEN een normcommissie op voor halal-voedsel, om zo op nationaal niveau bij te dragen aan een Europese standaard. Deze Europese norm, die binnen drie jaar ontwikkeld moet worden, maakt nationale halal-normen overbodig, zo is het plan. Enkele betrokken partijen bij deze normcommissie zijn: Helal Food, Koninklijk Ahold, Centraal Orgaan Vleessector, Marfo en Zwanenburg Food Group. NEN: “De nationale normcommissie vormt een goede afspiegeling van relevante stakeholders op het gebied van halal voedsel.” Maar wie even verder leest, komt dit tegen: “Op Europees niveau gezien is Nederland echter een van de weinige landen waarbij de moslimvertegenwoordigers ondervertegenwoordigd zijn. NEN streeft ernaar de normcommissie te versterken met partijen die halal voedingsmiddelen produceren en partijen die een draagvlak hebben onder de Nederlandse moslims.” En dat is nu precies het probleem volgens HVV.

HVV spreekt op haar website van een “zorgelijk initiatief” als zij het heeft over de acties van NEN en CEN, en blijft volharden in een negatief advies met betrekking tot deze Europese standaardisatie. Volgens HVV moet dit namelijk een initiatief van moslims zijn, en gebaseerd op de islamitische wet- en regelgeving. HVV baseert haar standpunten en certificeringen op de uitspraken van een Majlis Al Ifta (Raad van Overleg), een overlegorgaan waarin schriftgeleerden vanuit de diverse islamitische rechtsscholen met elkaar van gedachten wisselen over de “halalwaardigheid” van producten, om zo tot een eenduidige interpretatie te komen. Een halal-certificaat wordt door HVV pas geaccepteerd na een uitgebreid onderzoek, volgens de richtlijnen van de Majlis Al Ifta.

Tot zover leek het conflict duidelijk: ‘wij’ tegen ‘zij’. Maar wie zich een klein beetje verdiept in de ‘halal-markt’ in Nederland ontdekt al snel dat dit een terrein is van een professioneel staaltje onduidelijkheid, concurrentie, conflicten, valse beschuldigingen en moddergooien. Zo beschuldigde de stichting Halal Correct Certification (TQ HCC), beheerder van de keurmerken Halal Correct en Halal Plus, haar ‘concurrent’ HVV ervan certificaten uit te delen aan producenten die helemaal niet voldeden aan de voorschriften. HVV zou zich vooral laten leiden door financiële belangen. Er werden excuses geëist, aangeboden, niet voldoende bevonden, et cetera. Daarnaast kent Nederland fenomenen als de Halalpolitie en een Meldpunt Halalmisbruik. Kortom, halal is hot en omstreden, maar ook big business. Welkom in de wereld van religie, macht en commercie.

De laatste stand van zaken is dat het Contactorgaan Overheid en Moslims (CMO) zich in deze kwestie heeft gemengd, met als doel de goede vrede te bewaren (of te stichten) en duidelijkheid/eenheid te scheppen in het halal-oerwoud. Het overkoepelende CMO zocht aansluiting bij een al bestaande internationale halal-standaard, ontwikkeld door de Organisation of Islamic Cooperation/Standards and Metrology Institute for Islamic Studies (OIC/SMIIC), waarbij bijna zestig (moslim)landen zijn aangesloten. Ook onderhoudt CMO contact met NEN en CEN, en geeft daarmee gehoor aan de eerdergenoemde oproep van NEN, maar ook aan de kritiek van HVV.

Eind goed al goed? Het laatste woord zal hier nog niet over gesproken zijn. Maar de dames en heren in Uva Dolce, de wijnbar van Elou Akhiat, drinken er vermoedelijk geen wijntje minder om.