Petra Sijpesteijn en Annemarie van Sandwijk gaan te kort door de bocht in hun portret van Tariq Ramadan en belichten opnieuw alleen dié kant die we al jaren in artikelen over Ramadan terugzien in de media. Maar als je iets verder gaat dan de soundbites van televisieprogramma’s en de moeite neemt om zijn boeken te lezen en zijn lezingen te beluisteren, dan komt er een heel ander beeld naar voren.

Jazeker, Tariq Ramadan heeft vaak samengewerkt met Youssef Qardawi, een bekende ideoloog van de Moslimbroeders, maar hij heeft nog vaker samengewerkt met linkse en christelijke intellectuelen. Met voormalig ambassadeur van Israël Eli Bernavi en bisschop Monseigneur Di Falco schreef hij Moet je bang zijn voor religies? Hij schreef een boek met een Zwitserse politicus van de christendemocraten, maar ook met de communistische oud-redacteur van Le Monde Diplomatique, met wie hij goed bevriend is. Met de joods-seculiere, humanistische intellectueel Edgar Morin schreef hij zelfs twee boeken. Vanuit het Centrum voor islamitische ethiek in Qatar organiseert Ramadan conferenties met conservatieve moslimgeleerden, maar hij sprak ook regelmatig op het World Social Forum, een internationale bijeenkomst van socialisten.

Hij begeeft zich dus in uiteenlopende intellectuele kringen, vanuit zijn principe dat je niemand uit moet sluiten en altijd van elkaar kunt leren.

Misschien is het vanwege het feit dat hij voortdurend bruggen probeert te slaan tussen twee werelden die nog steeds ver van elkaar liggen dat zijn denken weinig vernieuwend is, zoals Sijpesteijn en Van Sandwijk terecht opmerken. Misschien komt dat ook doordat hij dertig jaar lang zijn ideeën tot in den treure heeft herhaald, omdat hij er al die tijd van is beticht niet te zeggen wat hij écht denkt. Maar misschien is het ook simpelweg omdat hij niet academisch of progressief genoeg is. Erg revolutionair is zijn gedachtegoed niet, en er zijn islamitische academici die veel verder gaan in hun ideeën.

Toch slaan Sijpesteijn en Van Sandwijk ook hier de plank mis met hun analyse, want hij is progressiever dan zij het doen voorkomen. Tariq Ramadan noemde zichzelf ooit een salafist, in de zin dat de Koran en de Sunna voor hem altijd het uitgangspunt voor zijn denken en handelen zijn, maar in zijn boek Radicale hervorming voegt hij daar nog een derde bron aan toe: de context. Oftewel: de islamitische basisteksten moeten altijd uitgelegd worden in het licht van de huidige context. Spijtig genoeg werkt hij dit idee niet verder uit. Hij zegt dat over te laten aan de moslimgeleerden, die dit idee tot nu toe echter niet of nauwelijks oppakken. Maar het is een baanbrekend idee, en een belangrijke reden waarom orthodoxe salafisten helemaal niets van Tariq Ramadan moeten hebben.

Daarnaast wordt in artikelen over Ramadan consequent zijn antiglobalistische activisme genegeerd. Zo vindt Ramadan bijvoorbeeld dat biologisch vlees vaak beter aan de voorwaarden van halal vlees voldoet dan vlees dat met een halal-stempel in de supermarkt ligt. De islam heeft immers het welzijn van het dier voor ogen en het aanroepen van God op het moment dat het beest wordt geslacht is een vorm, waaraan een veel bredere visie ten grondslag ligt. Als die visie ontbreekt, dan kun je als moslim misschien maar beter naar de biologische slager gaan. Tariq Ramadan is antikapitalistisch en pleit voor lokale en duurzame consumptie. Halal fastfood vindt hij onzin, omdat het hele principe van fastfood strijdig is met de humanistische waarden van de islam.

Het is om die laatste reden en om de Paolo Coelho-achtige stijl die hij in sommige boeken hanteert dat enkele witte, niet-islamitische studenten van de Franse Business and Development School waar ik lesgaf enthousiast reageerden toen ik vertelde dat ik bezig was met een proefschrift over Tariq Ramadan. Zij kenden zijn boeken en volgden hem op Facebook.

Ten onrechte wordt Ramadan gezien als de woordvoerder van jongeren in de banlieues. Zijn discours vond vooral weerklank bij de Franse middenklasse, onder moslims én onder een aantal niet-moslims, van verschillende leeftijden. Zijn publiek is met hem meegegroeid: zijn kompanen en fans van het eerste uur zijn nu ook in de veertig of vijftig en hun kinderen hebben hun eigen rolmodellen.

Dus ja, het klopt dat weinig Nederlandse studenten die nu op de universiteit zitten hem kennen: hij publiceert en spreekt vooral in het Frans en komt zelden naar Nederland, en hoe ouder hij wordt, hoe ouder zijn publiek wordt. Daarbij, Nederlandse moslims kunnen prima hun eigen boontjes doppen en zijn in veel opzichten Ramadans ideeën allang voorbij gestreefd.

Desalniettemin is het beschamend om Ramadan af te doen als een achterhaalde intellectueel. In Marokko, waar ik onderzoek deed naar zijn populariteit, liggen zijn boeken in vrijwel alle boekwinkels en krantenkiosken vooraan - ook nu nog. Ze zijn onder meer vertaald naar het Indonesisch, Turks en Arabisch, en ik kwam recentelijk in Turkije, Senegal en Libanon dan ook verschillende moslims tegen – van in de dertig of veertig - die zijn ideeën kenden. Dit zijn over het algemeen wel moslims die zich actief in hun geloof verdiepen, en dat is natuurlijk sowieso maar een minderheid.

Hoewel sommige collega’s in Oxford hem verwijten dat hij nauwelijks academische artikelen publiceert, is hij daar al jaren docent en worden zijn colleges goed bezocht. In Frankrijk verscheen eind 2017 nog een boek dat hij opnieuw samen met de humanistische denker Edgar Morin schreef en dat goed wordt verkocht. Dat Tariq Ramadan allang had afgedaan, klopt dus niet.

Edgar Morin is een van de weinige publieke figuren die zich openlijk uitspreken over het feit dat Tariq Ramadan als enige van de beroemdheden die zijn aangeklaagd voor verkrachting in voorarrest is geplaatst. Ook academicus François Burgat liet zijn afkeur hierover blijken. De Zwitserse christendemocratische politicus Jacques Neirynck aarzelde zelfs niet om de manier waarop Ramadan en andere moslims door de Franse overheid worden aangepakt te vergelijken met de manier waarop joden werden behandeld in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog.

Omdat Ramadan sinds jaar en dag een aantal felle tegenstanders heeft met veel banden met de media worden zijn sympathisanten overschreeuwd. Daarom werd al snel na Ramadans arrestatie een campagne opgestart door mensen uit zijn naaste omgeving. Professor Sijpesteijn en Annemarie van Sandwijk doen er mysterieus over, maar het is niet ingewikkeld om te achterhalen wie er achter de Free Tariq Ramadan Campagne zit: zijn familie in Zwitserland en Frankrijk, met name zijn dochter Maryam, collega’s uit de UK, en oude getrouwen van uitgeverij Tawhid in Lyon, zoals Yamin Makri.

Zoals veel andere petities staat de petitie voor de vrijlating van Tariq Ramadan op Change.org. Vast geen waterdicht systeem, maar de 70.000 volgers van de Facebookpagina van het collectief Free Tariq Ramadan zijn een andere indicatie voor het aantal aanhangers dat hem trouw is gebleven: is de niet-islamitische intellectuele en politieke elite – volgens mijn Leidse collega’s de enigen die nog geïnteresseerd zijn in Ramadan – zo groot?

En dan het laatste, maar tegelijkertijd ook het belangrijkste punt: het is niet #Metoo of #FreeTariq, het is allebei. Wat erg verontrustend is, is dat Sijpesteijn en Van Sandwijk lijken te suggereren dat we ons er niet druk om moeten maken dat Ramadans rechten worden geschonden. Maar feitelijk maakt het niet uit wat Ramadan denkt en zegt: hij heeft net zoveel recht op een eerlijke rechtsgang als ieder ander.

De aantijgingen tegen Ramadan zijn buitengewoon ernstig en moeten grondig worden onderzocht. Het is ontstellend dat een van de aanklaagsters meerdere malen fysiek en verbaal is aangevallen. Zij moet zich in alle rust op het proces kunnen voorbereiden. Dat laatste geldt echter ook voor Tariq Ramadan.

Waarom is Ramadan als enige van de bekendheden in Frankrijk tegen wie in het kielzog van #Metoo aangiftes werden gedaan in voorarrest geplaatst? Waarom mocht hij de eerste 45 dagen geen contact met zijn familie hebben en niet telefoneren, en waarom heeft hij onvoldoende toegang tot medische zorg? Waarom is de procureur die belast is met de zaak een bekende terrorisme-expert, terwijl het hier om verkrachting gaat? Waarom weigert het Franse Openbaar ministerie Tariq Ramadan vrij te laten op borgtocht, zelfs als hij zijn paspoort inlevert en instemt met het dragen van een enkelband?

Over deze uitzonderingen maken de activisten achter de Free Tariq Ramadan Campagne zich kwaad. Wat zij vragen is dat Tariq Ramadan in vrijheid de rechtszaak tegen hem af mag wachten. Iedereen is het erover eens dat die rechtszaak plaats moet vinden.