Op maandag 15 april a.s. houdt Florence Bergeaud-Blackler de jaarlezing van LUCIS over de mondiale halalmarkt. Aanleiding voor mij als nieuwe directeur van LUCIS om in de Nederlandse halalmarkt te duiken, in het bijzonder die van de pluimveeslachterij.

Ik neem u mee naar Exportslachterij Clazing uit Zevenhuizen en de wereld van halalcertificeerders en -keurmerken. Wanneer wordt het vlees van een kip als halal (toegestaan voor moslims) bestempeld? Wie bepaalt of kippenvlees halal is? En wanneer accepteert een consument vlees als halal?

De islamitische regels voor halal slachten zijn in grote lijnen als volgt: het dier moet gezond zijn; de keel van het dier moet met een scherp mes in één keer worden doorgesneden; de slachter moet moslim zijn en bij het doorsnijden van de keel moet de naam van God uitgesproken worden.

Moslimgeleerden en halalexperts nemen verschillende standpunten in over bedwelming en de slachtmethode: sommigen vinden dat dieren onbedwelmd geslacht moeten worden; anderen stellen dat verdoving toegestaan is mits deze omkeerbaar en niet dodelijk is. Weer anderen stellen dat verdoving voorafgaand aan of direct na de halssnede geen probleem is. Sommige geleerden stellen dat dieren met de hand geslacht moeten worden; anderen stemmen ook in met machinale slachting.

Volgens de Nederlandse wet is onbedwelmd slachten verboden. Onder voorwaarden wordt echter een uitzondering gemaakt voor het onbedwelmd slachten volgens de joodse en islamitische rituelen. Slachthuizen die voor de halalmarkt onbedwelmd willen slachten, moeten zich aanmelden bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Dierenartsen van de NVWA houden in deze slachthuizen continu toezicht op het aansnijden en slachten van de dieren. De halssnede mag alleen worden uitgevoerd door een speciaal opgeleide slachter. Eisen zijn verder onder meer dat de dieren individueel gefixeerd moeten zijn en dat het mes vlijmscherp is en wordt gehouden en na iedere snede gereinigd wordt.

Er zijn vier manieren voor het halal slachten van kippen: onverdoofd; elektrisch waterbad en handmatige slachting; elektrisch waterbad en machinale slachting; en gasmethode gevolgd door machinale slachting.

De NVWA houdt toezicht op de naleving van de regels voor dierenwelzijn en voedselveiligheid, maar niet op de toepassing van islamitische regels met betrekking tot halal slachten. Anders dan bijvoorbeeld het EKO-keurmerk is halal geen wettelijk beschermd label. De moslimconsument weet daarom niet zeker of een product dat als halal verkocht wordt, voldoet aan de eisen die hij of zij aan halal voedsel stelt.

Een slachthuis hoeft niet noodzakelijkerwijs een beroep te doen op een halalcertificeerder, zeker wanneer het bedrijf het vertrouwen heeft van de consumenten. Dat heeft ook een zakelijk voordeel: de kosten voor een halalkeurmerk en de bijbehorende inspectie zijn hoog.

Een halalkeurmerk is wel van belang voor slachthuizen die hun slachtvlees naar islamitische landen exporteren. Dan is een keurmerk van een erkende halalcertificeerder vaak een vereiste. Ook is een keurmerk noodzakelijk voor slachthuizen van niet-moslimeigenaren die voor de binnenlandse markt willen aantonen dat hun dieren op islamitische wijze geslacht zijn.

Voor een moslimconsument is echter niet altijd duidelijk waar een halalkeurmerk voor staat en welke garanties het met zich meebrengt: is het dier met de hand of machinaal geslacht, bedwelmd of onbedwelmd?

Dat brengt ons bij de kippen van Clazing, een grote exporteur van kipproducten die zich op de halalmarkt richt. Per dag worden bij Clazing 165.000 kippen voor het grootste gedeelte met de hand geslacht door tien slachters die moslim zijn. De kippen worden voor de slachting omkeerbaar (dat wil zeggen: als een kip niet wordt geslacht, kan zij haar leven weer vervolgen) verdoofd in een elektrisch waterbad. De twee eigenaren van het bedrijf zijn niet moslim.

In april 2018 liet Clazing per brief weten dat zij voor de halalcertificering van hun slachtproces zijn overgestapt van het Leidse Halal Correct naar Halal Quality Control uit Den Haag. In tegenstelling tot Halal Correct erkent de huidige certificeerder Halal Quality Control naast het waterbad ook de gasmethode als halal bedwelming.

Clazing hield bij de verandering van certificeerder echter toch vast aan het waterbad en de handmatige slachting. Dat houdt de prijs van de kip weliswaar hoog, maar daar staat een groter klantvertrouwen tegenover. Wekelijks krijgt Clazing namelijk telefoontjes van moskeebesturen of groothandelaren die zich er persoonlijk van willen vergewissen dat de kippen van Clazing halal geslacht worden.

Voor hen is het bijvoorbeeld belangrijk dat de bedwelming omkeerbaar is. Kippen die bedwelmd worden met een elektrisch waterbad, kunnen hun leven in principe weer hernemen als voorheen mochten zij niet geslacht worden. Dat geldt niet voor kippen die vergast worden: altijd treedt schade op aan de hersenen.

Welkom in de wereld van de halalkippenmarkt, waar islamitische wet, Nederlandse wet– en regelgeving, commerciële belangen en klantvertrouwen hand in hand gaan. Clazing had met de nieuwe halalcertificeerder kunnen overstappen naar een andere manier van slachten. Dat had de prijs van de kip omlaag gebracht. Maar Exportslachterij Clazing wist beter: haar klanten verwachten een hogere standaard.

Meld u aan voor de LUCIS jaarlezing op 15 april: Halal Market: the Invention of a Tradition