“De staatsmarktinspecteur moet ervoor zorgen dat het dier niet geslacht wordt met een bot mes, omdat een dergelijke slachtwijze het dier pijn doet, hetgeen verboden is door de Profeet - God zegene hem en schenke hem vrede. Verder mag het geslachte dier pas gevild worden als de slager zeker weet dat het dier volledig dood is en dus geen pijn meer voelt. Het dier mag ook niet geslacht worden op de openbare weg, omdat een dergelijke praktijk vervuiling veroorzaakt en ook gewone mensen kwetst en schade berokkent.”

Dit schreef de 14de eeuwse moslimjurist Ibn al-Ukhuwwa over de islamitische slachtwijze, waarop de staatsautoriteiten zorgvuldig toezicht moesten houden. Deze visie, breed gedragen binnen de islamitische traditie, benadrukt het feit dat een islamitische slachtwijze niet alleen bestaat uit strakke juridische regels over bijvoorbeeld de halssnede en het uitspreken van de naam van Allah, maar ook verbonden is aan kernwaarden als dierenwelzijn en milieuvriendelijkheid.

Jammer genoeg was deze tweeledige visie, die oog heeft voor zowel religieuze voorschriften als voor de ethische normen, nauwelijks te zien in het sterk gepolariseerde debat in Nederland over (on)bedwelmd ritueel slachten.

Twee benaderingen hebben de toon gezet in dit debat. De ene groep meent dat de religieuze voorschriften koste wat kost gehandhaafd moeten worden. Anders komt volgens hen het principe van godsdienstvrijheid in het geding. In de ogen van velen in Nederland, inclusief sommige moslims, is deze groep ‘dogmatisch’ en neemt zij noch het dierenwelzijn noch de wetenschappelijke gegevens serieus.

Zo dogmatisch is deze groep echter niet. Het beschikken over een ‘stabiel leven’ is binnen de islamitische traditie een vereiste om het dier te kunnen slachten. Door bedwelming verliest het dier zijn stabiele leven - of ontstaan daarover op zijn minst twijfels - waardoor het dier ongeschikt wordt voor de rituele slacht. Dit vereiste heeft in feite dus een diervriendelijke dimensie. Dieren die niet beschikken over een stabiel leven moeten juist geholpen worden en een barmhartige behandeling krijgen in plaats geslacht te worden, zo klinkt de redenering van de vroege moslimjuristen.

Mensen in de andere groep profileerden zich als ‘vrijzinnige’ intellectuelen en dierenrechten-advocaten. In het bijzonder de moslims binnen deze groep wilden het liberale gezicht van de islam laten zien. Maar in de ogen van hun critici zijn deze moslims juist ‘verraders’, omdat zij specifieke ethische overwegingen boven de voorschriften van de eigen religie stellen. Het is deze critici echter ontgaan dat deze ethische overwegingen net zo islamitisch zijn als de religieuze voorschriften.

“Convenant ritueel slachten is een goed compromis,” aldus demissionair staatssecretaris Henk Bleker (CDA, Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) over het akkoord over onbedwelmde slacht dat islamitische en joodse organisaties hebben bereikt in overleg met de Vereniging van Slachterijen en Vleesverwerkende bedrijven (VSV).

Ik wil daaraan toevoegen dat het convenant niet alleen een goed compromis is tussen de overheid en de joodse en islamitische gemeenschappen. Het convenant is vooral een goed compromis tussen de bovengenoemde twee groepen die er ten onrechte vanuit gingen dat ethische principes los zouden moeten/kunnen staan van religieuze voorschriften.

Sprekend in termen van islamitisch recht en ethiek kunnen we vaststellen dat het convenant een serieuze poging is om een balans te creëren tussen recht enerzijds en ethiek anderzijds. Daarom kan deze ontwikkeling voor een doorbraak zorgen in het huidige gepolariseerde debat - ondanks de haken en ogen die kleven aan de huidige versie van het convenant. De grote uitdaging is het creëren van een breed draagvlak voor de hieruit voortvloeiende plannen binnen de Nederlandse samenleving, inclusief de islamitische en joodse gemeenschappen. Naar mijn mening zal het creëren van een draagvlak binnen de moslimgemeenschap afhankelijk zijn van verdere stappen. Allereerst moet de bovengenoemde tweeledige visie uitgewerkt worden tot specifieke afspraken die recht doen aan de religieuze voorschriften en ook aan de bijbehorende ethische principes.

Verder is de problematiek van ritueel slachten en bedwelming geen Nederlandse vinding. Uitvoerige discussies hierover zijn al te vinden in het werk van de vroege moslimjuristen, maar ook bij hedendaagse islamitische collectieve instituten, die al sinds de jaren negentig transnationale conferenties houden over dit onderwerp. Zowel religieuze geleerden als veeartsen namen deel aan deze conferenties. Deze rijke discussies moeten een rol gaan spelen in de toekomstige besprekingen en overwegingen rondom deze problematiek.

De kennis die dit oplevert zal wezenlijk bijdragen aan het verminderen van de pijn voor zowel de geslachte dieren als degenen die zich zorgen maken over godsdienstvrijheid en dierenwelzijn. Alleen extremistische geluiden zullen steeds meer pijn gaan voelen, maar daar moeten ze maar mee leren leven!